Tháng 5 năm 2019, BPSOS phối hợp cùng VN CAT - Liên Minh Chống Tra Tấn Việt Nam thực hiện dự án xóa bỏ tình trạng vô quốc gia cho 594 người H’Mong theo đạo Tin Lành sống tạm bợ không giấy tờ tuỳ thân đã 21 năm tại Tiểu Khu 179(TK179) thuộc xã Liêng Srônh, huyện Đam Rông, tỉnh Lâm Đồng (nay là 693).
Dự án được thực hiện dưới sự tài trợ của ADF International - Tổ Chức Các Luật sư Thiên Chúa Giáo Toàn Cầu, một số tổ chức nhân quyền và một số tòa đại sứ có văn phòng tại Việt Nam.
Vào tháng Một năm 2020, dự án đã thu được kết quả quan trọng đó là chính quyền tỉnh Lâm Đồng và huyện Đam Rông đã ban hành hai văn bản pháp quy số 47 và 125 lập dự án tái định cư tại chỗ và thừa nhận toàn bộ người dân TK179 là người địa phương. Theo dự kiến của chính quyền địa phương thì vào tháng 7 năm 2021 này, dự án sẽ bắt đầu triển khai trên thực tế.
Bên cạnh đó, tính đến nay chính quyền địa phương đã tiến hành làm thủ tục cấp thẻ căn cước cho 338 người. Số còn lại chính quyền sẽ tiến hành khi tình trạng dịch bệnh Covid 19 được khống chế.
Như vậy, về cơ bản dự án nói trên đã hoàn thành các mục tiêu đề ra. Công việc còn lại của dự án này chỉ là thúc đẩy để các hạng mục chính quyền đã cam kết được thực hiện đầy đủ và có chất lượng. Đồng thời, tiếp tục hỗ trợ người dân nâng cao sự hiểu biết, thực hiện quyền công dân của mình để tạo ra một lối sống mới tốt đẹp hơn.
Tuy nhiên, không chỉ dừng lại ở đó, ADF International và các tổ chức quốc tế còn mong muốn BPSOS và VN CAT tiếp tục triển khai mô hình nói trên để giúp đỡ cho các cộng đồng có hoàn cảnh tương tự. Ngoài ra một dự án mới cũng được khởi động từ tháng 12 năm 2020 (được ADF chính thức tài trợ từ tháng Tư năm 2021) nhằm giúp đỡ người dân tộc thiểu số bảo vệ niềm tin tôn giáo của mình.
Vì vậy, BPSOS và VN CAT đã tiến hành các hoạt động trợ giúp cho người dân Tiểu Khu 181 kể từ tháng 4 năm 2021.
Tiểu khu 181 cũng thuộc xã Liêng Srônh, huyện Đam Rông, tỉnh Lâm Đồng. Đây là một cộng đồng có 700 người Hmong (116 gia đình) có hoàn cảnh tương tự như người dân thuộc Tiểu khu 179. Họ lâm vào tình trạng vô quốc gia vì lý do tôn giáo đã nhiều năm nay.
Kết quả, vào ngày bầu cử 23 tháng 5 vừa qua, lần đầu tiên sau nhiều năm không được thừa nhận tư cách công dân địa phương thì họ đã được tham gia bầu cử Hội đồng nhân dân cấp xã - một quyền công dân chỉ dành cho người dân địa phương. Trước đó, Chủ tịch Uỷ Ban Nhân Dân xã và Chủ tịch Uỷ Ban Nhân Dân huyện cũng đã có buổi làm việc với cộng đồng này tương tự như với người dân TK179.
Ngay sau đó, vào ngày 25 tháng 5 năm 2021, Chủ tịch Uỷ Ban Nhân Dân huyện Đam Rông đã ký văn bản số 583 xác định cư dân TK181 là người địa phương và huyện đang chịu trách nhiệm báo cáo, đề xuất đến chính quyền tỉnh Lâm Đồng cho lập dự án tái định cư tại chỗ để từ đó mở ra căn cứ pháp lý làm giấy tờ tuỳ thân cho người dân. Đồng thời cũng từ đó sẽ có trách nhiệm cung cấp các dịch vụ khác cho người dân theo chức năng nhà nước có nghĩa vụ đảm bảo.
Đây là điểm tiến bộ lớn thể hiện tinh thần trách nhiệm của một cán bộ đứng đầu một cơ quan nhà nước công khai nhận trách nhiệm, chấm dứt tình trạng đùn đẩy, né tránh và bỏ mặc vấn đề trong bế tắc. Điều này khác xa với năm 2019, khi trả lời người dân Tiểu khu 181 về vấn đề giấy tờ tùy thân, Công an tỉnh Lâm Đồng đã từ chối cấp giấy tờ tuỳ thân mà không đưa ra được hướng giải quyết cho vấn nạn lâu năm này.
Song song với văn bản này, cũng vào ngày 25 tháng 5 năm 2021, ông Chủ tịch Uỷ ban nhân dân huyện Đam Rông còn ký văn bản 582 xác định quyền học tập của trẻ em được bảo đảm.
Đây chính là căn cứ để mọi trẻ con được tới trường mà không bị cản trở bởi bất kỳ lý do gì.
Với hai văn bản này của Uỷ Ban Nhân Dân huyện Đam Rông, tình trạng vô quốc gia, tình trạng trẻ em không được đến trường và những vấn đề liên quan đến quyền con người và quyền công dân của người dân Tiểu khu 181 đã chính thức được cán bộ và cơ quan nhà nước nhận trách nhiệm giải quyết.
Cũng như dự án hỗ trợ cho Tiểu khu 179, dự án này sẽ còn cần phải làm rất nhiều việc nhưng hai văn bản này đã đánh dấu mốc điểm quan trọng; đó là dân nói, chính quyền lắng nghe và sốt sắng giải quyết. Khi đó, mọi vấn đề khác hoặc tiến độ chỉ còn là thời gian và động thái chủ động của tất cả các bên.
T.M.T
